RR04 – Na Styku Kultur

O Trasie

Dystans: 42 km
Suma podjazdów: 650 m
Szutry: 10 km
Asfalt: 32 km
Teren: 0 km

Nawigacja

Plik GPX

Link do MAPY.CZ

Kurs na Garmin Connect

Dla Kogo?

Trudność: 3/5
Trasa w większości przebiega drogami asfaltowymi o znikomym ruchu samochodowym. Między Krempną a Ożenną w okresie letnim na odcinku 10 kilometrów obowiązuje niemal całkowity zakaz wjazdu samochodów. Kilka pięknych cerkwi na trasie.

Przebieg

OSW Radocyna -> Nieznajowa -> Rozstajne -> Świątkowa Wielka -> Kotań -> Krempna -> Żydowskie -> Ożenna -> Grab -> Wyszowatka -> OSW Radocyna

Opis Trasy

Zapraszamy do zwiedzania podkarpackich dróg oraz odkrycia od środka Magurskiego Parku Narodowego. Naszą wycieczkę rowerową zaczynamy od dotarcia do północnych granic obszaru zamieszkiwanego przez Łemków. Zobaczymy tam przepiękne cerkwie w Świątkowej Małej, Świątkowej Wielkiej i Kotani. W dalszej części możemy odwiedzić Ośrodek Edukacyjno-Muzealny im. Jana Szafrańskiego Magurskiego Parku Narodowego, przejedziemy przez nieistniejącą wieś Żydowskie i będziemy mogli podziwiać z oddali niedostępną dolinę Ciechani. Tym razem pod kołami znajdziemy więcej asfaltu niż szutru.

Z OSW Radocyna ruszamy na północ, drogą szutrową, do miejscowości Czarne. Po prawej stronie mijamy pracownię ceramiki Pana Jurka Szczepkowskiego i sklep z wyrobami. Zaraz za pracownią, na rozwidleniu dróg, bardzo charakterystyczna kapliczka pochodząca z XIX wieku. To typowa kapliczka domkowa, której wnętrze zdobią do dzisiaj fragmentaryczne freski. Niestety stan kapliczki nie jest najlepszy.
Mijając kapliczkę, skręcamy w prawo i jedziemy dalej ok. 3km aż dojedziemy do doliny wysiedlonej wsi Nieznajowa. Parokrotnie będziemy musieli przekraczać potok Wisłoka w bród. Nie zapominajcie, że zależnie od opadów jego poziom może być wysoki lub niski. Proponowany objazd brodów – MAPA.

Około trzeciego km przejeżdżamy przez najbardziej znaną wysiedloną wioskę Nieznajową. Przed wysiedleniem w ramach akcji “Wisła” wieś słynna była w okolicy z odbywających się tu co dwa tygodnie targów (handlowano głównie bydłem) oraz jarmarków. W latach trzydziestych XX wieku we wsi działały dwa duże młyny. W 1938 r. było tu 60 domów, 2 cerkwie, kapliczka, poczta, leśniczówka i tartak parowy. Po II wojnie światowej większość mieszkańców (Łemkowie) wysiedlono do ZSRR, pozostali przenieśli się do pobliskiego Czarnego. Po dawnych mieszkańcach zostały do dziś tylko nieliczne ślady zabudowań i kamienne łemkowskie krzyże przydrożne, a także kilkanaście cmentarnych nagrobków. Nie ocalała natomiast drewniana cerkiew Świętych Kosmy i Damiana, niegdyś jedna z ładniejszych w okolicy. Zawaliła się w 1964 r., ale niektóre jej elementy znajdują się w cerkwi-muzeum w Bartnem. Cerkiew prawosławną rozebrano przed 1956 r.

6 km – Rozstajne. Dojeżdżamy do drogi asfaltowej i skręcamy w lewo. Bardzo dobrej jakości nawierzchnią jedziemy przez kolejne 4 km, bez większych podjazdów. Na skrzyżowaniu drogi głównej z drogą podporządkowaną kierujemy się w lewo do Świątkowej Wielkiej. Możemy też pojechać prosto i zaraz za mostkiem skręcić w prawo do przepięknej Cerkwi w Świątkowej Małej.

10 km – Świątkowa Wielka. Tutaj znajdziemy kolejną na dzisiejszej trasie cerkiew. To cerkiew pw. Św. Michała Archanioła z 1757 roku. Od 1986 roku służy jako kościół rzymskokatolicki parafii w Desznicy.
Po Akcji „Wisła” świątynia została opuszczona. Do 1986 stała pusta, w tym okresie kilkakrotnie padła ofiarą kradzieży. Przed 1958 złodzieje wynieśli z niej dwa ikonostasy: starszy barokowy z XVII wieku, przechowywany na strychu budynku, oraz młodszy z pierwszej połowy XIX wieku, pełniący do 1947 swoje funkcje liturgiczne. W 2014 roku został ukończony generalny remont cerkwi, podczas którego m.in. odtworzono część prawdopodobnej kolorystyki zewnętrza cerkwi. Każdy z zastosowanych kolorów posiada swoją symbolikę.

Pozostawiając cerkiew za sobą, jedziemy przez ok. 2 km w górę wsi, aby przy charakterystycznej kapliczce Świętej Rodziny skręcić w prawo. Kolejne kilometry to lekki podjazd asfaltowy, biegnący przez Magurski Park Narodowy. Gdy rozpocznie się zjazd, należy zachować czujność, aby nie przegapić dróżki prowadzącej do Kotani.

Cerkiew w Kotani

Cerkiew w Kotani

17 km – Kotań. Po lewej stronie drogi możemy zwiedzić piękną Cerkiew pw. Św. Kosmy i Damiana z 1782 roku. Co ciekawe, w latach 1962–63 doczekała się kapitalnego remontu. Cerkiew rozebrano, zakonserwowano i złożono z powrotem, dokonując niezbędnych napraw i uzupełnień. Wokół cerkwi znajduje się utworzone w 1963 r lapidarium, czyli miejsce przechowywania i prezentowania okazów kamieni naturalnych i kamiennych fragmentów elementów architektonicznych. Lapidarium przy cerkwi w Kotani składa się z 22 kamiennych nagrobków i figur przydrożnych z Nieznajowej, Żydowskiego i Ciechani. Cerkiew otacza ogrodzenie z gontowym daszkiem i bramą z XIX w.
Jedziemy dalej w dół wsi, dojeżdżając do drogi głównej, gdzie skręcamy w lewo i po 2,5 km docieramy do Krempnej.

21 km – Krempna jest miejscowością ciekawą z kilku względów. To siedziba gminy oraz Magurskiego Parku Narodowego. Został on utworzony w 1995 roku i jest jednym z 23 parków narodowych w Polsce. Swoim zasięgiem obejmuje górne dorzecze Wisłoki oraz pasmo Magury Wątkowskiej. Tereny Magurskiego Parku Narodowego pełnią kluczową rolę ekologiczną, stanowiąc pomost między innymi chronionymi obszarami polskich Karpat Zachodnich i Karpat Wschodnich. W parku występuje prawie 800 gatunków roślin i prawie 200 gatunków zwierząt (nie licząc owadów). Wśród roślin 59 gatunków objętych jest ochroną ścisłą, 11 częściową, a 12 wpisanych jest do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin.

W Krempnej znajduje się również jedna ze starszych cerkwi Beskidu Niskiego. Podobnie jak wiele innych cerkwi z okolic posiada wezwanie św. Kosmy i Damiana. Została wybudowana w 1786 roku. Została gruntownie odnowiona w 1830 i 1893. Przetrwała mimo spalenia prawie całej wsi w czasie I wojny światowej. W 1924 zakupiono trzy dzwony w Samborze, a dachy pokryto blachą. Kolejny remont przeszła w 1930. Po wysiedleniu ludności łemkowskiej w 1947 przejęta przez Skarb Państwa. W latach 1956–1962 użytkowana wspólnie przez grekokatolików i rzymskich katolików, a w latach 1962-71 zamknięta. Po remoncie w 1972 przywrócona do kultu. W latach 1971–2004 pełniła funkcję kościoła parafialnego rzymskokatolickiej parafii św. Maksymiliana Kolbe w Krempnej. Po wybudowaniu nowego kościoła w 2004, utraciła funkcję kościoła parafialnego. Gruntowny remont cerkwi oraz konserwację jej wyposażenia przeprowadzono w latach 2007-2013. Spod cerkwi musimy wrócić do skrzyżowania z drogą główną i skręcić w lewo. Tą asfaltową drogą będziemy się poruszać przez kolejne 5km.

Po prawej stronie zobaczymy niewielką zaporę wodną. Obecnie przynależny teren jest w trakcie rewitalizacji, latem można się tu także ochłodzić, wchodząc do wody.

26 km – Żydowskie jest obecnie doliną po wysiedlonej wsi. Mając nadmiarową ilość wolnego czasu, możemy pokusić się o zdobycie zielonym szlakiem szczytu Wysokie (657m). Od niedawna znajduje się tam również niewielka drewniana wieża widokowa, choć i bez niej widok jest wyjątkowy. Wysokie to jeden z nielicznych odkrytych szczytów Beskidu Niskiego (wejście na górę to ok. 20 minut).
Wracając do drogi głównej, za mostem po prawej stronie dojedziemy do wiejskiego cmentarza. Na cmentarzu zobaczymy nagrobki z charakterystycznymi dla okolicy kamiennymi krzyżami. Tutaj też znajduje się miniatura cerkwi greckokatolickiej. Ma ona niecharakterystyczną dla Łemkowszczyzny budowę z dwoma małymi kopułami.
Oprócz cmentarza i cerkwiska po dawnych mieszkańcach pozostały zdziczałe drzewa owocowe, krzyże i kapliczki. Wszystkie obiekty małej architektury sakralnej znajdują się przy drodze głównej.
Dalszy etap to stosunkowo stromy podjazd do miejsca widokowego, z którego będziemy mogli podziwiać jedną z najmniej dostępnych dolin w Beskidzie Niskim.

Widok na Dolinę Ciechani

Widok na Dolinę Ciechani

30 km – Ciechania to nieistniejąca obecnie wieś łemkowska, której nazwę można przetłumaczyć jako zaciszne miejsce. W różnych okresach nazwa zmieniała się, najpierw była Tychania, później Ciechany, a w XIX i XX w. Ciechanie. To jedna z piękniejszych dolin Beskidu Niskiego. Obecnie po istniejącej tu niegdyś wsi pozostały materialne ślady, jakie zwykle pozostają po opustoszałych wsiach, w postaci krzyży, cmentarzy, cerkwisk, czy też piwnic i studni. Przy wjeździe do dawnej wsi od strony Żydowskiego znajduje się jedyny przydrożny piaskowcowy krzyż na cokole, wykonany przez Wojciecha Serwońskiego w 1906 roku, otoczony metalowym płotkiem. Obniżając się z tego miejsca w głąb doliny, wzdłuż drogi nie dostrzeżemy zbyt wielu śladów po dawnych mieszkańcach. Znacznie więcej miejsc po domostwach, piwnic czy studni jest przy dawnej drodze, gdzie rozciągały się zabudowania w górnej części wsi, od obecnych ruin strażnicy do obecnej drogi, ok. 140 m powyżej cerkwiska i cmentarzy. W dolinie znajdziemy duży cmentarz wiejski z wieloma nagrobkami podobnymi do okolicznych.
Dolina Ciechani to wyodrębniona część Magurskiego Parku Narodowego, w której znajduje się ostoja wilka i niedźwiedzia, stąd też zejście do doliny wsi jest możliwe tylko z przewodnikiem Magurskiego Parku lub w wyznaczonych dniach (np. 1 listopada).
Po osiągnięciu najwyższego punktu dzisiejszej wycieczki czeka nas ok. 6 km zjazd.
W Ożennej skręcamy w prawo w stronę miejscowości Grab. Gdybyśmy nie skręcali w prawo – dojechalibyśmy do granicy polsko-słowackiej.

36 km – Grab. Warto bacznie rozglądać się po obu stronach drogi, ponieważ znajdują się tutaj liczne kapliczki przydrożne w stylu charakterystycznego kamieniarstwa łemkowskiego. Wyjątkowy klimat tego miejsca tworzą dobrze zachowane łemkowskie chyże, w pobliżu także cmentarze wojenne nr. 3-5.
Mijamy kościół i na rozstaju dróg skręcamy w lewo. Dalej, wciąż asfaltem, dojedziemy do wiejskiego sklepu w Wyszowatce. Tu kończy się asfalt i rozpoczyna długi odcinek szutrowo-żwirowy. Długi jak wieś o nazwie Długie, znana z kadrów filmu z 2008 roku pt. “Wino truskawkowe”.

39 km – Przełęcz Długie. Za dawnym PGR-em, obok samotnego kamiennego krzyża, można odpocząć, korzystając z niedawno wybudowanej wiaty piknikowej, skąd rozciąga się rozległy widok na przygraniczne wzgórza. Stąd teren obniża się aż do rozwidlenia dróg. Przez cały czas po obu stronach możemy zaobserwować liczne kapliczki murowane, a po drodze natkniemy się także na symboliczne drzwi projektu Natalii Hładyk: „Drzwi do zaginionego świata„. Projekt ten powstał dla upamiętnienia istnienia dawnych łemkowskich wsi i ich mieszkańców.

41 km – Przy rzece po prawej stronie mijamy kolejny cmentarz wojenny, a zaraz za brodem skręcamy w lewo i dojeżdżamy do końca naszej trasy.

 

Warto Zobaczyć

Cmentarz mieszkańców wsi Nieznajowa

Makieta Cerkwi na cmentarzu w Nieznajowej

Drzwi do Zaginionego Świata w Nieznajowej

Cerkiew św. Michała Archanioła w Świątkowej Małej

Cerkiew św. Michała Archanioła w Świątkowej Wielkiej

Cerkiew św. św. Kosmy i Damiana w Kotani

Ośrodek Edukacyjny i Muzeum Magurskiego Parku Narodowego w Krempnej

Cerkiew św. św. Kosmy i Damiana w Krempnej

Zalew w Krempnej

Cmentarz wojenny nr 3 - Ożenna

Cmentarz wojenny nr 5 - Grab

Cmentarz wojenny nr 44 - Długie